ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. Το περιεχόμενο, ο χαρακτήρας και η άρση των κοινωνικών ανισοτήτων.

  Ο κόλπος της Θεσ/νικης αποτελεί το εσώτερο τμήμα του Θερμαϊκού κόλπου με όριο τη νοητή γραμμή που συνδέει το Δέλτα Άξιου με το Μεγάλο Έμβολο. Ο κλειστός αυτός κόλπος αποτελεί ένα ιδιαίτερης σημασίας κλειστό οικοσύστημα που περιλαμβάνει πολλούς μεγάλους ποταμούς με τα δέλτα εκβολής τους (Άξιος, Γαλλικός) και μικρότερους (Δενδροπόταμος, ρέμα Μίκρας, ρέμα Ανθεμούντα), μικρές λιμνοθάλασσες κλπ, με κύριο χαρακτηριστικό την υψηλού βαθμού ρύπανση.

  Το μέτωπο του κόλπου της Θεσ/νίκης (Θ.Μ.Θ.) παρουσιάζει τεράστια ποικιλότητα, πολυμορφία και αποσπασματικότητα. Έκτος από το κεντρικό τμήμα που είναι πλήρως διαμορφωμένο (μετά την πρόσφατη αστική ανάπλαση της νέας παραλίας), το Δυτικό (κυρίως) και Ανατολικό τμήμα είναι αδιαμόρφωτα και σε μεγάλα τμήματά τους απροσπέλαστα και άγνωστα (για παράδειγμα ποιος γνωρίζει τι συμβαίνει πίσω από το λιμάνι ή δίπλα από τις εγκαταστάσεις της Μίκρας).

  Είναι φανερό ότι η πόλη λειτουργεί με διαφορετικές ταχύτητες σχετικά με τα τρία τμήματα του Θ.Μ.Θ. Ειδικά η αντιμετώπιση του Δυτικού τμήματος, δημιουργεί κραυγαλέες κοινωνικές ανισότητες και προκλητική αδιαφορία στην αντιμετώπιση του προβλήματος της ρύπανσης του κόλπου που προέρχεται από την ακτή.

  Πιστεύω λοιπόν ότι η αποκατάσταση με μία ήπια ανάπλαση του Θ.Μ.Θ., αποτελεί μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για την άρση των κοινωνικών αδικιών και την εξυγίανση του κλειστού οικοσυστήματος του κόλπου της Θεσ/νίκης.

Θ.Μ.Θ. Δυτικά του λιμανιού

Θ.Μ.Θ. Ανατολικά της Νέας Κρήνης

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ.

  Τη δεκαετία του ‘90 τα προστάγματα του εκσυγχρονισμού, δημιουργούν διεθνώς νέα δεδομένα στις πολιτικές παραγωγής του χώρου και μεγάλες ανακατατάξεις στις διαδικασίες της αστικής ανάπτυξης. Η «εκσυγχρονιστική στροφή» στη χώρα μας συνοδεύτηκε από πλήθος Νόμων και Πολεοδομικών ρυθμίσεων. Ιδιαίτερα οι παράκτιες αστικές περιοχές αποτελούν το επίκεντρο της άσκησης των πολιτικών για:

1)    ενίσχυση του αστικού τουρισμού

2)     προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων

3)    δημιουργία υποδομών

   Οι κινήσεις αυτές παραπέμπουν σε πρακτικές επιχειρηματικής διαχείρισης του Δημόσιου χώρου, που εκφράζονται στη Θεσ/νίκη από τις παρακάτω προσπάθειες:

1) Με τη δημιουργία της ΕΤΑ ΑΕ το 2000 αποδίδεται η διαχείριση ολόκληρης της περιουσίας του ΕΟΤ με σκοπό την τουριστική ανάπτυξη μαρίνων, camping, ξενοδοχείων κλπ, διά της μακρόχρονης παραχώρησης. Στη Θεσ/νίκη σχεδιάζεται η «δημιουργία τουριστικού πόλου υπέρτατης εμβέλειας» στην παραλία Αρετσούς (Δήμου Καλαμαριάς) – έκτασης 176 στρ. και ανατίθεται το 2002 σε ιδιωτική εταιρία η σύνταξη master plan που - εκτός των άλλων – προτείνει επιπλέον δόμηση 14.000 τμ σ΄ ένα χώρο χαρακτηρισμένο από το Γ.Π.Σ. ως χώρου πρασίνου, στην καρδιά μιας πυκνοδομημένης περιοχής (όπως ο Δήμος Καλαμαριάς) και με σκοπό την εξεύρεση “στρατηγικού ιδιώτη επενδυτή”.

2) Η μετατροπή του λιμανιού της Θεσ/νίκης σε ανώνυμη εταιρία, αποσκοπεί στο “να επιτευχθεί η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των υποδομών και των περιουσιακών στοιχείων του”. Από αυτό λοιπόν ορμώμενη η Διοίκηση της ΟΛΘ ΑΕ, οραματίζεται τη μετατροπή ενός τμήματος του λιμανιού έκτασης 350 στρ. (του ανατολικού τμήματος) σε ένα μεγάλο τουριστικό κέντρο, επιδιώκοντας συνεργασία με ιδιώτες επενδυτές. Προσβλέπει δηλαδή στην άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας τελείως άσχετης με το πραγματικό αντικείμενο της ΟΛΘ ΑΕ.

3)Στα πλαίσια του ΟΠΠΕΘ 97, ως κεντρικός προβληματισμός τέθηκε “η σημασία  του θαλάσσιου μετώπου στη μελλοντική ανάπτυξη της πόλης”. Εν τούτοις προώθησε έργα που περιορίστηκαν σε επίπεδο τοπικών αστικών αναπλάσεων στο κεντρικό τμήμα του θαλάσσιου μετώπου, εκτός ίσως από δύο: το δυτικό τόξο της Θεσ/νίκης και την θαλάσσια συγκοινωνία (πρόταση που αφορούσε και τις προαστιακές περιοχές).

  Όλα τα παραδείγματα που προαναφέρθηκαν (αλλά και άλλα όπως η παλιά παραλία, η υποθαλάσσια αρτηρία κλπ) παραπέμπουν σε αποσπασματικές επεμβάσεις στο Θαλάσσιο Μέτωπο. Χαρακτηριστική επίσης είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος διαχρονικά για επεμβάσεις στο Δυτικό μέτωπο (κυρίως λόγω έλλειψης επιχειρηματικού ενδιαφέροντος και υποβάθμισης του περιβάλλοντος).

  Όλα αυτά όμως αναδεικνύουν τα προβλήματα ασυνέχειας, αποσπασματικότητας και αδιαφάνειας στη διαχείριση του χώρου. Προτείνονται παρεμβάσεις που υπερβαίνουν τα όρια του ανεκτού και προσδόκιμου βαθμού ανάπτυξης, παρουσιάζουν αμφιλεγόμενη επενδυτική αξία παρεμβαίνουν σε ζωτικής σημασίας ελεύθερους χώρους εν μέσω πυκνοδομημένων περιοχών και καλλιεργούν κοινωνικές ανισότητες μεταξύ των κατοίκων της ίδιας πόλης, δημιουργώντας από τη μια «υπερτοπικά δίκτυα αναψυχής» για τα υψηλά στρώματα και από την άλλη αγνοώντας τελείως το βαθμό του βιοτικού επιπέδου των χαμηλών στρωμάτων των Δυτικών περιοχών που στερούνται τελείως της πρόσβασης στο Δυτικό θαλάσσιο μέτωπο. Διερωτώμαι λοιπόν κατά πόσο μπορεί η πόλη αυτή να λειτουργεί αποσπασματικά και να εισάγει με τις πρακτικές της τέτοιου βαθμού κοινωνικές ανισότητες? Κατά πόσον είναι διατεθειμένη να παραχωρήσει όσους ελεύθερους Δημόσιους χώρους απέμειναν στα επιχειρηματικά συμφέροντα του Δημοσίου και των ιδιωτών? Κατά πόσο όλα αυτά εξυπηρετούν το Δημόσιο συμφέρον της πόλης και μπορεί να γίνουν αποδεκτά από τους πολίτες της?

  Η μέχρι σήμερα πρακτική αποδεικνύει ότι κανένα πρόγραμμα τέτοιας κλίμακας δεν προχώρησε γιατί απλούστατα βρίσκει πάντα αντίθετη τη βούληση των πολιτών και εδώ να θυμίσουμε ότι άλλα προγράμματα του παρελθόντος- πολύ περισσότερο αναγκαία για την πόλη (επέκταση παλαιάς παραλίας – υποθαλάσσια αρτηρία) ακυρώθηκαν εξ αυτού του γεγονότος.

  Οι αστοχίες λοιπόν του παρελθόντος και τα δεδομένα του παρόντος, μας καθοδηγούν στον καθορισμό του περιεχομένου του Θ.Μ.Θ. που θα πρέπει: ΝΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΑΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΑΥΤΗ.

  Τα κύρια χαρακτηριστικά του Θ.Μ.Θ. είναι η εξαιρετικά μεγάλη πολυμορφία, οι διαφορετικές μορφές αστικότητας και η έντονη ασυνέχειά του (κατ’ ουσίαν τριχοτομείται από το λιμάνι και το αεροδρόμιο). Ισχύει όμως μία γενικευμένη παρατήρηση: εκτός του παραλιακού μετώπου του Δήμου Θεσ/νίκης που αποτελεί ένα αστικό παραλιακό μέτωπο (σχεδόν πλήρως διαμορφωμένο), στα υπόλοιπα τμήματά του έχουμε άμεση επαφή της ακτής με τη θάλασσα. Αν λοιπόν το ζητούμενο για το κεντρικό τμήμα είναι η εξασφάλιση της συνέχειας του μετώπου και η σύνδεσή του με το ανατολικό και δυτικό τμήμα, το ζητούμενο για τα υπόλοιπα αυτά τμήματα θα πρέπει να είναι μία ΗΠΙΑΣ ΜΟΡΦΗΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΕΙ:

1)    την περιβαλλοντική αναβάθμιση τόσο του μετώπου όσο και του Θερμαϊκού κόλπου λόγω της εκτεταμένης ρύπανσης

2)    την προστασία του μετώπου μελλοντικά από την συνεχιζόμενη ρύπανση με συνεχή παρακολούθηση

3)    την ανάδειξη του μετώπου με ήπιες αναπλάσεις που θα στοχεύουν πρωτίστως στην ανάδειξη του φυσικού τοπίου

4)    την εφαρμογή ενιαίου σχεδιασμού ώστε να καταστεί εφικτή η συνέχεια σε όλο το μήκος του και η ελεύθερη πρόσβαση των χρηστών.  

Λέξεις: Βικτώρια Γκανίλα 
Φωτογραφίες του δυτικού μετώπου: voria.gr 

Read More

ΠΑΛΙΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Νέοι πειραματισμοί και πρόχειρες λύσεις οδηγούν σε νέα αδιέξοδα και σπατάλες.

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Parallaxi - Τεύχος Μαρτίου 2015/ No 200)  

  Η σημερινή κατάσταση στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης μπορεί να περιγραφεί με λίγες λέξεις: είναι απλά ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗ και ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ για τους πεζούς και τους ποδηλάτες και ΕΧΕΙ ΠΑΨΕΙ ΠΡΟ ΠΟΛΛΟΥ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΧΩΡΟ ΑΝΑΨΥΧΗΣ των πολιτών.

  Οποιοσδήποτε εισέρχεται «στη στενωπό» της παλιάς παραλίας αντιμετωπίζει ακραίες καταστάσεις:

- ένα πεζοδρόμιο όπου η διέλευση είναι αδύνατη λόγω διαφόρων εμποδίων  

- μία αχρηστευμένη λωρίδα κυκλοφορίας της οδού Νίκης, από σταθμευμένα οχήματα «εξυπηρέτησης των καταστημάτων»

 - έναν ποδηλατόδρομο σχεδόν σε επαφή με τα διερχόμενα οχήματα, προφανώς για ριψοκίνδυνους ποδηλάτες

-  έναν διάδρομο πλάτους τριών μέτρων (που σε πολλά σημεία του μειώνεται στο 1,5 μέτρο λόγω της ύπαρξης των μικρών αποβαθρών) για φανατικούς πεζούς που αγνοούν το απρόοπτο ενδεχόμενο μιας πτώσης στη θάλασσα.

  Το ιστορικό της παλιάς παραλίας παραπέμπει σε περιστατικό βαρύ και ανίατο. Δαπανηρό και στάσιμο. Εδώ και 100 χρόνια διατηρεί το ίδιο πλάτος (των 20 μέτρων) όπως το παρέλαβε ο Εμπράρ από την Οθωμανική Διοίκηση και το παρέδωσε, παρόλο που κατά τον επανασχεδιασμό της πόλης μετά την πυρκαγιά του 1917, πρότεινε την επέκταση του πλάτους της στα 40 μέτρα, πράγμα που για κακή μας τύχη δεν υλοποιήθηκε ποτέ για λόγους οικονομικούς.

  Τα μέχρι σήμερα «γιατροσόφια» είναι πολλά: από μεγαλόπνοες αστικές αναπτύξεις μεγάλης κλίμακας συνοδευόμενες από μεγάλου πλάτους μπαζώματα, μέχρι υποθαλάσσιες αρτηρίες συνδυασμένες με υπόγεια παρκινγκ χιλιάδων θέσεων, που όμως δεν κατάφεραν να γιατρέψουν τον ασθενή.

  Η θεραπεία όμως εκτός από ακατάλληλη, ήταν και πολύ δαπανηρή. Αλλεπάλληλοι Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί με εξαγορές μελετών που πετάχτηκαν στα σκουπίδια, δαπανηρές εργολαβίες όπου οι ανάδοχοι διεκδικούν τεράστιες αποζημιώσεις, χωρίς να κατασκευαστεί τίποτα. Διερωτήθηκε ποτέ κανείς πόσο έχει επιβαρυνθεί το Ελληνικό Δημόσιο?

  Και γιατί αντιδρά ο ασθενής σε όλες τις προτεινόμενες θεραπείες? Γιατί δεν θέλει «να του αλλάξουν τα φώτα». Αν είναι να καταστρέψουμε το χαρακτήρα και τη μορφή της παραλίας με απαράδεκτες επεμβάσεις, καλύτερα να παραμείνει όπως είναι «να έχουμε να τη θυμόμαστε», όπως την παραλάβαμε εδώ και πολλά χρόνια από τους γονείς μας, σαν ένα από τα στοιχεία ταυτότητας της πόλης (όπως ο Λευκός Πύργος, η πλατεία Αριστοτέλους κλπ).

  Γι αυτό και το πρόβλημα «παλιά παραλία» δεν τολμάει να το ακουμπήσει κανείς. Γι αυτό και προτείνονται λύσεις που στοχεύουν πρωτίστως στην ικανοποίηση του κοινού αισθήματος των πολιτών σχετικά με τη διατήρηση του χαρακτήρα της παραλίας και δευτερευόντως σε μία σοβαρή λύση.

  Όπως για παράδειγμα ο κυοφορούμενος νέος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός προσπαθεί να παρουσιάσει την προτεινόμενη διαπλάτυνση της παλιάς παραλίας σαν «δημιουργία ενός εξώστη κοινωνικής επαφής των πολιτών με τη θάλασσα» που θα υλοποιηθεί «με την κατασκευή ενός ελαφρού μεταλλικού καταστρώματος με επένδυση ξυλείας και πλάτος 10-15 μέτρων». Πράγμα που σημαίνει «ας το φτιάξουμε τώρα για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα και αν δεν μας αρέσει στο μέλλον μπορούμε να το ξηλώσουμε και να το πετάξουμε μαζί με τα χρήματα που δαπανήθηκαν, αφού πρόκειται για μη μόνιμη κατασκευή». Άλλωστε πως μπορεί ένας Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός να δεσμεύει τους μελετητές ως προς την επιλογή των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για τη μικρή αυτή διαπλάτυνση, αν θα έχει μόνιμο ή πρόχειρο χαρακτήρα και τέλος ποιος διασφαλίζει ότι με το ζητούμενο τρόπο κατασκευής δεν θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της παλιάς παραλίας? (σκεφτείτε για παράδειγμα πώς θα φαίνεται το μέτωπο της παραλίας με όλες αυτές τις σιδεροκατασκευές από κάποιον που το αντικρίζει από τη θάλασσα..)

  Σήμερα μετά από τις παλινωδίες και τους προβληματισμούς τόσων πολλών ετών, έχουν καταγραφεί και αναλυθεί όλα τα δεδομένα. Όπως ακριβώς και η βούληση της πλειονότητας των πολιτών που δυσανασχετεί για την υφιστάμενη κατάσταση και απαιτεί την εξεύρεση λύσεων.

  Πιστεύω ότι όλοι οι φορείς της πόλης, μέσα από μία Δημόσια Διαβούλευση, μπορούν σήμερα να συμφωνήσουν στην μοναδική ίσως αποδεκτή λύση που ικανοποιεί το αίσθημα των πολιτών, δηλαδή:

μία μικρή διαπλάτυνση της παλιάς παραλίας (με το απολύτως αναγκαίο πλάτος) μόνιμου χαρακτήρα, που θα ενσωματώνει και τους μελλοντικούς σταθμούς επιβίβασης της θαλάσσιας συγκοινωνίας και θα διατηρεί τα σημερινά κυκλοφοριακά δεδομένα.

  Ας προχωρήσουμε λοιπόν σε έναν Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό στον οποίο θα προκριθεί εκείνη η μελέτη που θα καταφέρει να επιτύχει τη διατήρηση του σημερινού χαρακτήρα και φυσιογνωμίας της παραλίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. 

Parallaxi Magazine: http://issuu.com/parallaxi/docs/200is/19?e=2380515/11660662 

Λέξεις: Βικτώρια Γκανίλα
Φωτογραφίες: Βικτώρια Γκανίλα 

Read More